طرحواره شکست

شکست در افراد هم می تواند یک طرحواره در فرد باشد. افرادی که طرحواره شکست را دارند شکست را برای خود پیش بینی می کنند. آنها معتقدند تقریبا در همه ی زمینه های زندگی شکست خواهند خورد. اعتقاد به این که فرد شکست خورده است یا در آینده شکست خواهد خورد و این شکست برای او اجتناب ناپذیر است. فرد در مقایسه با همسالانش در حوزه های پیشرفت (تحصیلی، شغل، ورزش و…) غالبا احساس بی کفایتی می کند. اغلب شامل این باور است که شخصی دیوانه، بی استعداد، نالایق و نادان است. آنها احساس می کنند نسبت به دیگران موفقیت کمتری دارد.

آنها اغلب آدم های کاملا موفقی از آب در می آیند. با این حال احساس می کنند موفقیت های آنها ساختگی و جعلی است.

افرادی که طرحواره شکست را به صورت افراطی جبران می کنند معتقدند مثل دیگران آن قدر باهوش یا با استعداد نیستند. اما می توانند با تلاش بسیار و پشتکار زیاد به چنین وضعی نائل شوند.

آنها احساس می کنند در مقایسه با دیگران واقعا بی کفایت اند. به گونه ای که خودشان را به انسان هایی دیوانه، نالایق، بی سواد، نادان یا ناموفق می نگرد. همچنین معتقدند ذاتا از داشتن استعداد موفقیت محرومند.

این بیماران در جهان بیرون به ظاهر موفق به نظر می رسند. اما احساس زیر بنایی آن ها این است که در آستانه شکست قرار دارند.

تله شکست

طرحواره شکست اغلب به طرحواره نقص منجر می شود. زیرا طرحواره وابستگی/ بی کفایتی به جای حوزه پیشرفت بیشتر عملکرد روزانه بیمار را درگیر می کند.

بیشتر بیمارانی که طرحواره شکست در ذهن آن ها شکل گرفته است کارشان را به خوبی افراد هم سن و سالشان انجام نمی دهند. شکست در زندگی آنها به صورت یک پیشگویی خود کامبخش عمل می کنند.

بیمارانی که طرحواره شکست دارند معتقدند کارشان در مقایسه با اغلب همکاران خود بدتر انجام داده اند و همکارانشان شایسته تر از آن ها هستند.

احساس شکست در حوزه های پیشرفت باعث می شود فرد احساس کند در شخصیت خود نقص و مشکلی وجود دارد.

ریشه های تحولی طرحواره شکست

با بچه های اطراف خودتان احساس بیگانگی می کرده اید به دلیل اینکه مهاجر بوده اند. یا خانواده شما از نظر سطح اقتصادی و تحصیلات از خانواده همسن و سال هایتان پایین تر بوده اند. در مقابل بچه های دیگر احساس حقارت میکرده اید و این کمبود ها را نوعی خفت و خواری می دانسته اید.

شما چه در حوزه تحصیلی و چه در حوزه ورزش مثل همسن و سال هایتان نبوده اید و در این زمینه سخت در چنبره احساس حقارت گیر افتاده اید. شاید به دلیل ناتوانی در یادگیری، حواس پرتی یا بی نظمی از همسن و سال های خود عقب افتاده اید. در نتیجه برای فرار از تحقیر شدگی دست از تلاش برداشته اید. ( این تله زندگی ممکن است به تله زندگی طرد اجتماعی ربط داشته باشد.)

هم پدر و هم مادر یا یکی از آن ها فوق العاده موفق بوده است. شما در مقایسه با او به این نتیجه رسیده اید که هیچگاه نمی توانید طبق معیارهای بلند پروازانه او به موفقیت دست یابید. بنابراین دست از تلاش و طلب برداشته اید.( این تله زندگی ممکن است به تله زندگی معیارهای سخت گیرانه ربط داشته باشد.)

والدین شما ( اغلب پسر) از عملکرد شما در زمینه تحصیلی، ورزشی و سایر حوزه ها انتقاد کرده اند. پدر و مادرتان اغلب شما را کودن، ابله و دست و پا چلفتی خطاب می کرده اند و در قبال شما رفتار توهین آمیزی داشتند. ( این تله زندگی با تله زندگی نقص / شرم ارتباط نزدیکی دارد.)

در جو خانواده شما به شدت با خواهرها و برادرهایتان مقایسه می شده اید. به تدریج به این اعتقاد راسخ رسیده اید که در زمینه موفقیتت نمی توانید به گرد پای خواهر و برادرتان برسید. به همین دلیل عطای تلاش را به لقای آن بخشیده اید.

نشانه های طرحواره شکست در زندگی

برای کسب مهارت شغلی لازم هیچ تلاشی نمی کنید؛ مثل اتمام تحصیلات، مطالعه روزآمد، یادگیری مهارت های شخصی. به دنبال موفقیت های سریع و بزرگ هستید یا تلاش می کنید با اغراق در برخی ویژگی های خودتان، دیگران را گول بزنید که آدم موفقی هستید.

شغلی انتخاب می کنید که در سطح استعداد شما نیست. ( مثلا با اینکه تحصیلات خود را در سطح عالی ادامه داده اید و در ریاضی استعداد خوبی دارید اما راننده تاکسی شده اید)

تلاش نمی کنید که در شغل خود پیشرفت کنید و ارتقا یابید. ( به عنوان مثال برای ارتقای شغلی تلاش نمی کنید. به محض یک بار شکست، دست از تلاش برمی دارید. توانایی های خود را به مدیران و روسا نشان نمی دهید.)

شغل پیدا می کنید اما به دلیل عادت های شغلی دردسر ساز مثل تاخیر همیشگی، تنبلی، اهمال کاری، عملکرد نامناسب و برخورد نادرست با همکاران؛ از کار اخراج می شوید.

فردی را به عنوان همسر بر می گزینید که از شما خیلی موفق تر است. یا اینکه شما با این وضعیت اسفبار باز هم از او موفق تر هستید. فردی را به عنوان همسر انتخاب می کنید که مدام دل شما را خالی می کند و خطر پذیری را از شما می گیرد یا دائم در حال محافظت از شماست.

سعی می کنید با تمرکز بر سایر جنبه های زندگی تان مثل خوش تیپی، جوانی، زیبایی، جذابیت، ایثارگری؛ کمبود های درونی تان را جبران کنید. اما غافل از اینکه احساس شکستگی دست از سر شما بر نمی دارد.

اهداف درمان تله شکست

هدف اصلی درمان کمک به بیماران برای احساس موفقیت و موفق شدن به اندازه هم سن و سال هایشان است (البته در محدوده توانایی ها و استعداد هایشان). دوم اینکه اگر آن ها موفقیت نسبتا بالقوه ای دارند، باید موفقیت شان را درست ارزیابی کنند یا اینکه برداشت های خود را از گروه های هم سن و سالشان تغییر دهند.

افزایش سطح موفقیت بیماران از طریق مهارت آموزی و آموزش اعتماد به نفس. سومین مرحله مشتمل است بر پذیرش محدودیت های غیر قابل تغییر در توانایی هایشان در عین حال که احساس ارزشمندی می کنند.

اهداف درمان به منظور تنظیم یک طرح درمان متناسب با مشکل بررسی دلیل شکست بیمار از اهمیت زیادی برخوردار است. برخی از بیماران ممکن است درگیر اثرات منفی سایر طرحواره ها مانند نقص یا محرومیت هیجانی باشند. هدف درمانگر در کار با این بیماران جهت دهی آنها به حوزه هایی است که استعداد های طبیعی بیشتری دارند.