طرحواره نقص و شرم چیست ؟

طرحواره نقص و شرم

طرحواره حاوی اطلاعات مهمی است که ما از طریق تجربه هایی که در طول زندگی به خصوص تجربه های دوران کودکی خود آموخته ایم. بنابراین طرحواره تعیین کننده نوع نگاه به خویشتن، دیگران و دنیاست. زیرا آن ها اطلاعات عمیق شخصیتی ما هستند .یکی از این طرحواره ها، طرحواره نقص و شرم است. افرادی که دارای این طرحواره هستند بر این باوراند که افرادی حقیر، بی ارزش و بد هستند و دیگران آن ها را دوست ندارند. به همین دلیل آن ها در درون خود احساس تحقیر و بی ارزشی می کنند. این بیماران به سرزنش و مقایسه شدن با دیگران به گونه ای اغراق آمیز حساس هستند. از حضور در جمع احساس شرم و خجالت دارند.

او معتقد است چیزی درونش غلط است. نقصی درونش است که باعث می شود دوست داشتنی نباشد. به خاطر این موارد نقص درونی احساس می کند که کسی او را دوست ندارد. به دلیل این نقص درونی احساس شرم می کند. او فکر می کند اگر جلو دیگران زیاد صحبت کند و راجب خودش حرفی بزند دیگران نقص درونی او را کشف می کنند. برای جلوگیری از طرد شدن سعی می کند خودش را از دیگران پنهان کند. اگر نقص درونی اش برملا شود احساس شرمساری زیادی به او دست می دهد. او ذاتا خودش را بی ارزش می داند. فکر می کند آدم مشکل داری است و لیاقت عشق دیگران را ندارد. او فکر می کند شخصیت واقعی اش غیر قابل پذیرش است. شخصیت خود را پنهان می کند و شخصیت کاذبی را به دیگران نشان می دهد.

رفتار افراد دارای تله نقص

هرکسی که این طرحواره را داشته باشد برای مقابله با آن از روش های مختلفی استفاده می کند. یک نفر ممکن است اعتماد به نفس خود را از دست بدهد و به ظاهر ناامن است. یک فرد دیگر ممکن است ظاهری طبیعی و موجه داشته باشد. یک نفر چنان رفتار کند که انگار اصلا دچار این طرحواره نیست و ظاهری بسیار عالی قوی دارد. اکثر این افراد که این طرحواره را دارند یک نقاب بر چهره دارند و از بروز حس آسیب پذیری خودداری می کنند. زیرا وقتی آسیب ها بروز پیدا می کند دچار خود بیزاری و شرمساری می شوند.

افرادی که دچار این طرحواره اند سعی می کنند خودشان را از حس شرمساری بی خبر نگه دارند. این نا آگاهی از حس شرم درونی باعث می شود که این افراد به دام مشکلات ارتباطی و افسردگی بیفتد. معمولا افسردگی و مشکلات ارتباطی باعث می شوند که این افراد برای درمان مراجعه کنند.

دلایل و شکل گیری طرحواره نقص و شرم

ممعمولا این افراد در خانواده هایی بزرگ شده اند که انتقادگر و بد دهن و یا مواخذه کننده بوده اند. در این خانواده ها ابراز علاقه وجود نداشته است. والدین فرزند خود را ناامید و سرخورده کرده اند. ممکن است در کودکی توسط یکی از اعضای خانواده مورد بد رفتاری قرار گرفته باشد. بعضی والدین اشتباهات خود را گردن فرزندشان می اندازند. در این صورت فرزندان مستعد داشتن طرحواره نقص و شرم می شوند. معمولا والدین به فرزند خود این را گفته اند که تو عرضه هیچ کاری را نداری و بی کفایت هستی. در کودکی او را با دیگران مقایسه کرده اند.

عامل اصلی این تله زندگی عیب ها و نقص های واقعی فرد نیستند؛ بلکه عامل اصلی را باید در احساسی دنبال کنیم که والدین و سایر اعضای خانواده در فرد ایجاد کرده اند. اگر اعضای خانواده فارغ از نقاط ضعف و قوت شما بتوانند به شما محبت کنند، برای شما ارزش قائل شوند و دوستتان بدارند امکان شکل گیری طرحواره نقص و شرم در شما خیلی اندک و نادر است.

نقش طرحواره در روابط

وقتی کسی طرحواره ی نقص و شرم دارد علاقه چندانی به دیدن یار خود ندارد.

روابط فردی که طرحواره ی نقص و شرم دارد معمولا کوتاه مدت و شورانگیز است.

ممکن است به صورت همزمان با چند نفر در رابطه باشد.

ممکن است جذب کسانی شود که او را مورد تحقیر قرار می دهند و با او بد رفتاری می کنند.

گاهی کسی که طرحواره نقص و شرم دارد به دنبال زیبا ترین ها و بهترین ها می رود. در برخی موارد ممکن است کسی را انتخاب کند که وقت کمی برای با او بودن دارد. مثلا به طور دائم در مسافرت است.

درمان طرحواره نقص و شرم

همانند سایر طرحواره های ناسازگار اولیه در طرحواره درمانی از پرتکل استاندارد استفاده می شود.

درمانگر ابتدا باید طرحواره نقص و شرم را شناسایی کند. دلایل و ریشه های شکل گیری آن را پیدا می کند . الگو های ناکارآمد ارتباطی مبتنی برطرحواره نقص و شرم را کشف می کند.

درمانگر از پرسشنامه و طرحواره ذهنی استفاده می کند. بعد از اینکه طرحواره شناسایی شد درمانگر شما را وارد مرحله تغییر می کند و کار با تکنیک های شناختی شروع می شود. فرد را به این نتیجه می رساند که طرحواره اش غلط و دیگر کارایی ندارد و متوجه می شود که دیدگاهش غلط است. سپس درمانگر از تکنیک های تجربه ای استفاده می کند.

نویسنده: سبا صفایی راد