استرس شغلی
زندگی شغلی یکی از ابعاد مهم هر انسان به شمار می آید که سلامت و بهداشت روان فرد را تحت تاثیر قرار می دهد.
از همین رو استرس شغلی امروزه به مسئله ای شایع و پرهزینه در محیط های كاری تبدیل شده است به طوری که
سازمان ملل آن را بیماری قرن بیستم نامید و در طی سال های اخیر سازمان جهانی بهداشت آن را مشکلی همه گیر اعلام کرد.
رقابت های کاری سبک های مدیرتی اشتباه،فشارهای زندگی خانوادگی و کاری همگی گواهی بر وجود استرس های شغلی در تمام
مشاغل هستند.استرس یا تنیدگی شغلی در واقع پاسخ های جسمانی و هیجانی زیان آور افراد است كه در شرایط یا مواقعی كه
نیازهای شغلی، توانایی ها، منابع و یا نیازها با یکدیگر، تطابق نداشته باشد، روی می دهد.
از آنجا که استرس شغلی یکی از عوامل اساسی کاهش بهره وری در سازمان ها و ایجاد عوارض جسمی و روانی کارکنان است،
میتواند منجر به ترک شغل، اختلال سلامتی، نارضایتی شغلی، کاهش خلاقیت، کاهش تصمیم گیری به موقع و صحیح، افسرگی،
بیزاری و خستگی از کار، احساس بی کفایتی،کاهش انرژی و بازده کاری شود.
استرس شغلی میتواند خود را به شیوه های گوناگونی نشان دهد که از جمله آن ترک کار،غیبت و یا تاخیر در امور اداری و مختل کردن
فرایند امور سازمان باشد.همچنین خود را به صورت بیماری های روان نژندی و متابولیکی مانند اضطراب،افسردگی،اختلال در روابط
اجتماعی،دیابت،چربی،فشارخون،تضعیف سیستم ایمنی بدن و بیماری های روان تنی مانند درد های مزمن در نواحی کمر،زانو و گردن
نشان می دهد.
عوامل تاثیرگذار در استرس شغلی
عوامل گسترده ای در به وجود آمدن استرس شغلی نقش دارند که از جمله مهم ترین این عوامل می توان به ابهام در نقش و تعارض در
نقش اشاره کرد.ابهام و تعارض در نقش به ترتیب به معنای نداشتن اطلاعات کافی راجب کار و مواجه شدن با در خواست هایی مخالف با
سلیقه و میل شخص تعریف می شود.
2)عوامل ایجاد کننده استرس شغلی
عوامل مختلفی در ایجاد استرس شغلی تاثیر دارند که بعضی از آنان ذاتی و مربوط به فرد و بعضی دیگر مربوط به شرایط محیطی و کاری
می باشند.امروزه تحقیقات گسترده ای در زمینه استرس شغلی و عوامل مربوط به آن صورت گرفته است که در ادامه به صورت خلاصه
به بررسی هریک از آنان می پردازیم.
1-2)سلامت روان
یافته های تحقیقات نشان می دهد بین سلامت روان و استرس شغلی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.این نتیجه همسو با یافته
های(هاشم زاده و همکاران،1379)می باشد.میزان استرس در افراد متاهل کمتر و در افراد مجرد بیشتر می باشد.همچنین نوع همکاری با
سازمان نیز درمیزان استرس شغلی فرد تاثیر گذار است به نحوی که افراد استخدامی استرس شغلی کمتری را تجربه می کنند.نتایج حاصل با
نتایج پژوهش های حاصل در مورد سلامت روان و سنجش افراد طبق پرسشنامه سلامت روان همبستگی مثبت دارد.
2-2)فرسودگی شغلی
امروزه با افزایش حجم کاری و پیشرفت در زمینه تکنولوژی کارمندان و افراد فشار و حجم کاری بیشتری را نیز تجربه می کنند.این فشار کاری
خود را به صورت تعارضات کار-خانواده و یا به صورت مزمنی از خستگی در سه بعد جسمانی،شناختی و هیجانی نشان می دهد.فرسودگی
شغلی ارتباط تنگاتنگی با استرس شغلی دارد و نشانه هایی مشابه با آن در زمینه های جسمانی و به خصوص هیجانی دارد.این عامل سبب
ضررهای مستقیم و غیرمستقیم در سازمان ها میشود که خود را به صورت غیبت از کار و یا اضطراب و اختلالات خلقی در افراد نشان
می دهد.در نهایت می توان نتیجه گرفت بین استرس شغلی و فرسودگی شغلی رابطه مثبت معنی دار وجود دارد.
3-2)ویژگی های شخصیتی
یکی از عوامل تاثیرگذار در میزان استرس شغلی درک شده توسط افراد ویژگی های شخصیتی آن ها می باشد.انسان ها مجزا و متفاوت از
یکدیگر هستند که این امر سبب می شود تا حد آستانه تحمل جداگانه ای نیز داشته و محرکی که برای یک نفر استرس زا محسوب می شود
برای دیگری این گونه نباشد.برای سنجش ویژگی های شخصیتی از الگو big fiveاستفاده می شود.طبق تحقیقات صورت گرفته بین مقیاس
روان رجور خویی در افراد و میزان استرس درک شده رابطه مثبت معنی دار وجود دارد.
4-2)تعهد سازمانی
تعهد سازمانی به معنای درک اهداف سازمان،پایبندی به سازمان و میزان میل و علاقه فرد برای ماندن در سازمان و پیروی از اهداف آن
است.در پژوهش صورت گرفته نتایج حاکی از آن است که افزایش تعهد عاطفی،هنجاری و مستمر فرد میزان استرس شغلی و همچنین
حوادث حین خدمت نیز به میزان قابل توجهی پایین می آید و این دو متغیر با یکدیگر رابطه مثبت و معنی داری دارند.
5-2)هیجانات
هیجانات نقش مهم و موثری را در رفتار و حتی شناخت افراد بازی می کنند و سبب می شوند تا افراد به صورت صحیح و یا غلط به محرک ها
پاسخ دهند.هیجانات بر رفتار،شناخت و میزان درک استرس محیطی افراد تاثیر گذار است،به همین علت افرادی که در تنطیم هیجانات خود
مشکل دارند استرس بیشتری را از محیط خویش دریافت می کنند.این استرس در شغل و حرفه های آنان نیز وجود دارد و سبب می شود تا
افراد زودتر دچار فرسودگی و استرس شغلی شوند و با معضلات بیشتری دست و پنجه نرم کنند.
پژوهش ها حاکی از آن است که آموزش های مبتنی بر تنظیم هیجان و شناخت بر استرس افراد تاثیرگذار است و با میزان آستانه تحمل
افراد رابطه مثبت و معنی دارد.به طوری که افرادی در این زمینه آموزش دیده اند بیشتر از سایر افراد بر احساسات منفی خود میتوانند
غلبه کنند و با آن مبارزه کنند.
6-2)حمایت سازمانی
عاملی مهم و محیطی در میزان کنترل و یا عود استرس شغلی حمایت سازمانی می باشد.در بسیاری از مشاغل مخصوصا در حوزه های
بهداشت و صنعت به علت فشار کاری بالا فرد فرسوده و حتی بعد از مدتی مایل به ترک شغل می شود.
این اتفاق می تواند برای سازمان ضررهای مستقیم و غیر مستقیمی نیز داشته باشد.یکی از کارهای که باید توسط مدیران انجام گیرد
تصحیح روش مدیریتی و فرهنگ سازی سازمانی برای حمایت بیشتر کارمندان می باشد.این امر در بروز و کنترل استرس و فرسودگی شغلی
نقشی مثبت و تسهیل گر را بازی می کند.
با در نظر داشتن عوامل موثر بر فرسودگی شغلی و افزايش حمايت مسئولان مي توان از فرسودگی شغلی پيشگيری کرد که
در نتيجه كيفيت و نيز رضايت شغلي افزايش خواهد يافت.
7-2)عدالت سازمانی
در راستای عدالت سازمانی و تاثیر آن بر میزان فرسودگی و استرس شغلی دو عامل مهم وجود دارد:
1- ادراک افراد سازمان از عدالت سازمانی که این متغیر باید توسط مدیر سازمان به صورت صحیح جا افتاده و کارمندان و افراد سازمان
به خوبی آن را احساس کنند تا بر انگیزه کاری آنان صدمه و لطمه ای وارد نشود.
2- توزیع صحیح دستاوردها که این متغیر نیز از اهداف و وظیفه های بسیار مهم مدیر یک سازمان می باشد تا بقا و انگیزش کاری
افراد سازمان از بین نرود.
نویسنده : احسان سیفی
برای آشنایی بیشتر با این مبحث میتوانید از پادکست زیر استفاده نمایید:
https://razekhoshbakhti.com/file/%d9%84%d8%a7%db%8c%d9%81-%da%a9%d9%88%da%86%db%8c%d9%86%da%af/
