استقلال کودک یعنی هرچه خواست به او بدهم؟
استقلال کودکان از جمله مسائل مهمی است که در روانشناسی کودک مطرح میشود.
استقلال یکی از اصول مهم زندگی اجتماعی است که همۀ افراد نیاز دارند آن را تجربه کنند.
استقلال باعث میشود تا فرد مهارت های لازم جهت زندگی و فعالیت موثر در اجتماع را یاد بگیرد و به شیوه صحیح والدین خود
مستقل شود.
مستقل شدن کودکان :
بسیاری از اوقات لجبازی هایی که بچه ها در این سن با والدین خود می کنند برای کسب استقلال و هویت فردی است.
اصولا بشر به طور ذاتی استقلال را دوست دارد و می خواهد دیگران این استقلال را به رسمیت بشناسند. اما متاسفانه در
روزگار ما، بسیاری از والدین به دلیل آموزه های غلطی که وجود دارد،به افراط و تفریط در این مسئله دچار می شوند.
برخی والدین مستقل شدن کودک را برنمی تابند و آن قدر کارهای حمایتی از او انجام می دهند که حتی تا سنین بزرگسالی
حس وابستگی در او باقی می ماند و تبدیل می شود به یک فرد وابسته که قادر به تجربه مستقل بودن نیست.
برخی نیز معتقدند باید بچه را مستقل بار آورد و آن قدر در این کار تفریط می ورزند و نظارت،مراقبت و کنترل رفتارهای او را
پشت گوش می اندازند که او از ناحیه دیگری ضربه می خورد.
در حالی که هیچ کدام از این موارد صحیح نیست. کودک از 2 سالگی استقلال را دوست دارد و می خواهد آن را تجربه کند.
والدین بهتر است در این سن،گام به گام در کنار بچه باشند و به او اجازه دهند استقلال را تجربه کند، قطعا یک کودک 3 ساله
درباره خیلی چیزها نمی تواند تصمیم بگیرد اما می تواند با کمک والدین «انتخاب» کند.
در واقع دادن حق «انتخاب» به کودک در سن 2 تا 3 سالگی یعنی تمرین استقلال برای او. مثلا به هنگام خرید لباس به او اجازه دهیم
از بین 2 لباس صورتی و آبی، یکی را انتخاب کند. کودک در این سن قدرت انتخاب و تصمیم گیری بالایی ندارد اما در مسائل
پیش پا افتاده ای مثل انتخاب رنگ لباس میتوان دست کودک را باز گذاشت و به او فرصت داد تا اظهار نظر کند.
استقلال کودکان در دو سالگی
دوسالگی سنی است که مادر کودک را از شیر میگیرد و کودک تا حدی از مادر مستقل میشود. در این سن کودک رفتارهایی از خود
نشان میدهد که بیانگر اعلام استقلال او است. مثلا اصرار میکند که خودش غذا بخورد یا خودش به تنهایی لباسهایش را بپوشد.
ممکن است والدین این رفتارها را اشتباه برداشت کنند و فکر کنند که کودک لجبازی میکند.
برخورد اشتباه با رفتارهای مستقلانه کودک ممکن است باعث شود که کودک اعتماد به نفس خود را از دست بدهدویا
به تدریج واقعا رفتارهای لجبازانه از خود نشان دهد.
استقلال کودکان و نوجوانان
به تدریج که نوجوان وارد اجتماع میشود، تعاملش با خانواده کم رنگ و با دوستان پررنگ و پراهمیت میشود. دوستان برای نوجوان،
نماد زندگی اجتماعی هستند و او علاقه دارد که بیشتر زمان خود را با آنها سپری کند. پس از این تعاملات، نوجوان ترجیح میدهد از
فعالیتهایی که او را به خانواده وابسته میکند، دوری کند و استقلال داشته باشد و دوست دارد که خانواده او را به عنوان
یک فرد بالغ ببینند که میتواند تصمیم گیری کند و مستقل است.
در مقابل نوجوان، خانواده هست که ممکن است از این رفتارها و دور شدن فرزندشان از خانواده، احساس ترس کنند. ولی نگران ،
چرا که این رفتارها طبیعی است و با رفتار صحیح و تامین نیازهای اجتماعی نوجوان به شیوهای امن، میتوانید روابط خود را دوباره
با او محکم کنید.
نوجوان در حال یافتن هویت خویش و کسب استقلال است و در این زمینه به همراهی والدین خود نیاز دارد.
چند راهکار برای افزایش استقلال کودکان:
1. جداسازی برای خواب
12 تا 18 ماهگی مناسب ترین سن جداسازی کودک برای خواب است، اتاق مستقل روحیه ی استقلال را در او ایجاد می کند.
البته اگر هم امکان در اختیار قرار دادن اتاق جداگانه را ندارید می توانید قسمتی از اتاق خواب را به کودکتان اختصاص دهید
و این کار را می توانید با پارتیشن بندی به صورت زیبایی انجام دهید.
نکته :
نکته ای که والدین باید در نظر داشته باشند، این است که 3 اتفاق مهمی که می تواند وابستگی کودک به مادر را کم تر کند
شامل : جداسازی خواب کودک،از شیر گرفتن او و از پوشک گرفتن اوست، هر کدام از این مراحل برای کودک و مادر
ایجاد فشار خواهد کرد؛
برای اینکه این مراحل را به خوبی پشت سر بگذارید باید توجه داشته باشید تا بعضی از رخدادها و رویدادها در مراحل تربیتی
نکات مهمی دارد که همزمانی این امور با یکدیگر ممکن است آسیب هایی به کودک بزند و از آنجایی که فشار بیشتری را
به او تحمیل خواهد کرد ممکن است ، نتیجه ی مطلوب را ندهد و باعث شود تا دیرتر به این امر دست یابیم..
2. واگذاری امور شخصی
کودک از 2سالگی به بعد مایل است کارهای شخصی اش (غذا خوردن، لباس پوشیدن، به پا کردن کفش و…) را خود انجام دهد .
حتی این میل گاهی در کودکان ۶ ماهه هم دیده می شود که دست مادر را کنار می زند تا خود شیشه شیر را بگیرد؛
پس به این میل فطری اش توجه و از آن استفاده کنید و اجازه دهید متناسب با سن و توانایی های خودش استقلال فردی داشته باشد.
برای انجام امور شخصی کودک، زمان ویژه ای را در نظر بگیرید تا او را به هنگام رفتن به مهمانی در تنگنا قرار ندهید و دستپاچه نکنید.
مثلا از او بخواهید تا برخی کارهایش مثل (کشیدن زیپ شلوار، بستن دکمه های پیراهن، بستن بند کفش و…) را خودش انجام دهد..
3. بازی
بازی هایی از قبیل خاله بازی یا خانه بازی می تواند استقلال او را تقویت کند ، زیرا در قالب بازی، زندگی مستقلانه را تمرین می کند.
نکات مهم در تقویت استقلال کودکان و نوجوانان:
1_ اجازه دهید فرزندان تصمیم گیرنده باشند و به آنها حق انتخاب بدهید: دادن حق انتخاب به آنها باعث میشود
تا فرصتهایی را برای کنترل کردن زندگی خود به دست بیاورد. از اشتباه کردن آنها نترسید و راهنماییهای لازم را
اختیارشان قرار دهید.
2_ از دخالت کردن مستقیم در کارهای جزئی مرتبط با کودک بپرهیزید و در عوض توصیهها و اطلاعات مفید را
در اختیار او قرار دهید.
3_ کودکان و نوجوانان معمولا سؤالهای زیادی در ذهن خود دارند. به جای این که سریعا به آنها پاسخ دهید و
استقلال ذهنی آنها را بگیرید، یافتن پاسخ را در ابتدا به خودشان واگذار کنید؛ برای مثال وقتی فرزندتان سوالی
میپرسد به او بگویید: «خودت در این رابطه چه نظری داری؟ ، به نظرت چه راهکارهایی برای آن وجود دارد؟»
*کاهش وابستگی :
4_ یکی دیگر از راههایی که باعث کاهش وابستگی کودک از والدین میشود این است که به او توضیح دهید در
محیط اجتماعی بیرون از خانه نیز افرادی هستند که میتوانند به او کمک کنند. مثلا دندانپزشک میتواند در مورد
رشد دندانها برایش توضیح دهد.
5_ از رفتارهای وسواس گونه بپرهیزید و در مسائل خصوصی فرزندتان دخالت نکنید. برای مثال دائما به او نگویید که
موهایش را از جلوی چشمش کنار بزند، لباسش را مرتب کند و یا اسباببازیهایش را جا به جا کند. هرگز بدون اجازه
وسائلش را دور نیندازید.
6_ زمانی که در مورد فرزندتان در جمع سوالی میپرسند اجازه دهید خودش پاسخ دهد، حتی اگر خجالتی است یا
پاسخی ندارد به جای او حرف نزنید و او را برای اجتماعی شدن تشویق کنید.
در نهایت استقلال در کودکان امر مهمی است که باعث افزایش اعتماد به نفس می گردد،
همچنین هنگامی که از کودک در أمور مختلف نظرخواهی گردد،
باعث می شود هویت کودک به عنوان عضوی از خانواده پذیرفته شود
و او خود را مهم و با ارزش بداند.
این عوامل باعث می شود بچه ها اظهارنظر کردن و احترام گذاشتن به عقاید دیگران را یاد بگیرند و بسیار با ارزش است.
توجه نکردن به نظرات آن ها و نادیده گرفتن کودکان در چنین مسائلی باعث می شود کودک به طرق دیگری
درصدد جلب توجه والدین برآید. رسیدن به استقلال کودکان باعث می شود.
در سن نوجوانی فرد راحت تر به هویت فردی دست پیدا کند و اعتماد به نفس بالاتری داشته باشد و به رشد کامل شخصیتی برسد.
خانواده هایی که از نوجوان خود شکایت بسیاری دارند در واقع همان هایی هستند که به او اجازه تجربه استقلال در کودکی نداده اند
و حال در دوران نوجوانی از سرکشی و طغیان او آزار می بینند، گاه همین نوجوان ممکن است منزوی و گوشه گیر شود و
توان برقراری ارتباط با دیگران را از دست می دهد.
نگارنده : مهرانه اویار حسینی
برای مطالعه بیشتر به لینک زیر مراجعه کنید :
کلینیک روانشناسی راز خوشبختی :