اختلال زبان معمولاً بر واژگان و دستور زبان تأثیر می‌گذارد. و این تأثیرات بعداً توانایی برای حل کلام را محدود می‌کنند. اولین کلمات و عبارت‌های کودک احتمالاً از همان ابتدا به تأخیر افتاده‌اند؛ حجم واژگان از آنچه انتظار می‌رود کوچکتر است و تنوع کمتری دارد؛ جملات، مخصوصاً در زمان گذشته، کوتاهتر و کمتر پیچیده، همراه با خطاهای دستوری هستند. کمبودها در درک زبان غالباً دست کم گرفته می‌شوند. زیرا ممکن است کودکان در استفاده از فحوای کلام برای پی بردن به معنی، خوب باشند.
امکان دارد مشکلات کلمه یابی تعریف‌های کلامی ضعیف، یا درک نامناسب مترادف‌ها، معانی چندگانه یا بازی کلمات متناسب با سن و فرهنگ وجود داشته باشد. مشکلات مربوط به یادآوری کلمات و جملات جدید، با مشکلات دنبال کردن دستورالعمل‌های طویل، مشکلات مرور کردن زنجیره‌های اطلاعات کلامی (مثل یادآوری شماره تلفن یا لیست خرید) و مشکلات یادآوری زنجیره‌های صوتی تازه مهارتی که برای یادگیری کلمات جدید اهمیت دارد، آشکار می‌شوند. مشکلات مربوط به کلام، به وسبله توانایی کم در ارایه دادن اطلاعات مناسب درباره رویدادهای مهم و نقل کردن داستانی منسجم نشان داده می‌شوند.
علائم اختلالات زبان
اختلال زبان ویژگی‌های تشخیص اصلی اختلال زبان عبارتند از مشکلاتی در فراگیری و استفاده از زبان به علت کمبودهایی در درک یا تولید واژگان، ساختار جمله و کلام. این کمبودهای زبان در ارتباط گفتاری، ارتباط نوشتاری، یا زبان اشاره، آشکار هستند. یادگیری و استفاده از زبان به هر دو مهارت دریافتی و بیانی وابسته است. توانایی بیانی به تولید علایم آوایی، ایما و اشاره ای، یا کلامی اشاره دارد، در حالی که در توانایی دریافتی به فرایند دریافت و درک کردن پیام های زبان اشاره دارد. لازم است مهارت‌های زبان در ابعاد بیانی و دریافتی ارزیابی شوند، زیرا امکان دارد اینها از نظر شدت تفاوت داشته باشند. برای مثال، ممکن است زبان بیانی فرد شدیداً معیوب باشد، در حالی که زبان دریافتی او اصلاً معیوب نباشد.
مشکل زبان با توانایی‌هایی که به طور قابل ملاحظه و از لحاظ کمی پایین تر از حد انتظار برای سن است و به طور چشمگیری در پیشرفت تحصیلی، عملکرد شغلی، ارتباط مؤثر، یا معاشرت (ملاک B ) اختلال ایجاد می‌کند، آشکار می‌شود. اختلال زبان براساس ترکیب پیشینه فرد، مشاهده بالینی مستقیم در موقعیت‌های متفاوت (یعنی، خانه، مدرسه، محل کار) و نمرات به دست آمده از آزمون‌های استاندارد شده توانایی زبان که بتوانند برای کمک کردن به برآورد شدت مورد استفاده قرار گیرند تشخیص داده می‌شود.
اختلال گفتار زبان چیزی است که
اختلال گفتار و زبان نقصی است که به موجب آن فرد نمی‌تواند واژگان مناسب را به راحتی انتخاب کند و جملاتی بامعنی را بیان کند. همچنین بیمار به سهولت متوجه گفته‌های دیگران نمی‌شود. ممکن است کودک گفتار دیگران را نتواند درک کند، افکار خود را نتواند در قالب واژگان بیان کند یا دچار هر دو اختلال باشد. گنجینه لغات کودک دچار اختلالات گفتار و زبان بسیار محدود است، کودک فقط واژگان پایه را بلد است و بنابراین جملاتی کوتاه و ناقص را تولید می‌کند که از نظر دستوری نیز بدون اشتباه نیست.
درحالی که هم‌سن و سالان به راحتی با هم صحبت می‌کنند و برای هم داستان و لطیفه تعریف می‌کنند، کودک دچار اختلال زبان نمی‌تواند مکالمات را به خوبی دنبال کند و متوجه جنبه طنزآمیز لطیفه نمی‌شود. همچنین کودک جملاتی دوکلمه‌ای را به زبان می‌آورد و از پاسخ دادن به سوالات ساده درمی‌ماند. نخستین گام موثر برای والدین این گروه از کودکان کسب اطلاعات بیشتر درباره اختلالات گفتار و زبان کودکان است. به این منظور در این مقاله اختلال‌های زبان را به اختصار توضیح می‌دهیم و راهکارهایی را برای کمک به کودکان دچار این اختلال‌ها بیان می‌کنیم.
سه نوع اختلال گفتار
- اختلال زبان دریافتی: کودک به خوبی متوجه صحبت‌های دیگران نمی‌شود.
- اختلال زبان بیانی: کودک نمی‌تواند افکار و اندیشه‌های خود را به روشنی به زبان بیاورد.
- اختلال زبانی مختلط دریافتی بیانی: کودک هم در درک گفتار دیگران و هم در صحبت کردن مشکل دارد.
اختلالات گفتار و تکلم کودکان ممکن است اکتسابی یا رشدی باشد. اختلال زبان اکتسابی، مانند زبان پریشی، پس از آسیب دیدگی یا ابتلا به بیماری عصبی، مانند سکته مغزی یا آسیب دیدن سر، بروز می‌یابد. اختلال زبانی رشدی در میان کودکان شایع‌تر از نوع اکتسابی است. کودکان دچار اختلال‌های زبانی رشدی غالباً دیرتر از هم‌سن و سالان خود شروع به حرف زدن می‌کنند. این تاخیر ارتباطی به میزان هوش کودک ندارد. در واقع کودکان دچار اختلال‌های زبان رشدی معمولاً از بهره هوشی متوسط یا بالاتر برخوردار هستند. کودک معمولاً قبل از 4 سالگی در مهارت‌های دریافتی و اکتسابی به مشکل برمی‌خورد.
علل
اختلال زبان متخصصین از علت بروز اختلالات گفتار و زبان کودکان آگاه نیستند. در پژوهشی که با محوریت طیف وسیع‌تری از نقص‌های زبان و گفتار (SLI) انجام شده است، که اختلال‌های زبان و گفتار را نیز دربرمی‌گیرد، علل احتمالی مختلفی برای SLI پیشنهاد شده است:
- ژنتیک و وراثت: 40 ـ 20 درصد از کودکان با سابقه خانوادگی نقص زبان و گفتار دچار این نوع اختلالات گفتاری اطفال می‌شوند، حال آن که درصد شیوع اختلال زبان در میان کودکان بدون سابقه خانوادگی SLI حدود 4 درصد است.
- تغذیه مادر در دوران بارداری: پژوهش نشان داده است که فرزندان مادرانی که در دوران بارداری مکمل‌های فولیک اسید مصرف می‌کنند، کمتر دچار مشکلات زبانی شدید می‌شوند.
- ابتلا به دیگر عارضه‌ها: اختلال طیف اوتیسم، سندرم داون، ناتوانی‌های ذهنی و زایمان زدورس نیز باعث اختلال‌های زبانی می‌شود.
علائم اختلال
مشکل در برقراری ارتباط شفاهی شایع‌ترین نشانه اختلال‌های زبان است. کودکان دچار اختلال زبان دریافتی متوجه صحبت‌های دیگران نمی‌شوند. همچنین کودک نمی‌تواند دستورهای ساده را انجام دهد و اطلاعات شنیده شده را سازمان‌دهی کند. تشخیص اختلال‌های دریافتی در خردسالان دشوار است.
تشخیص زودهنگام اختلال‌های زبانی بیانی آسان‌تر است، چون کودک دیر زبان باز می‌کند و نمی‌تواند تا دو سالگی صحبت کند. شاید کودک بتواند در سه سالگی حرف بزند، اما درک گفته‌های او سخت است و مشکل گفتاری تا زمان پیش‌دبستانی ادامه دارد. برای مثال برخی کودکان داستانی را که برایشان تعریف می‌شود، متوجه می‌شوند، اما نمی‌توانند آن را دوباره حتی به زبانی ساده تعریف کنند. دیگر نشانه‌های اختلال زبان بیانی عبارت است از:
- گنجینه واژگان محدود در مقایسه با کودکان هم‌سن
- کودک مرتب می‌گوید اوم و واژگان معمول را با واژگانی مانند چیز جایگزین می‌کند.
- کودک نمی‌تواند واژگان جدید را به راحتی یاد بگیرد.
- واژگان اصلی را جا می‌اندازد و زمان افعال را با هم اشتباه می‌گیرد.
- هنگام صحبت کردن عبارات خاصی را بارها و بارها تکرار می‌کند.
- ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران او را کلافه می‌کند.
- کودک زیاد یا مرتب حرف نمی‌زند، اما متوجه منظور دیگران می‌شود.
- کودک می‌تواند آواها و واژگان را تلفظ کند، اما جملاتش غالباً بی‌معنی نیست.
- کودک ساختارهای دستوری محدودی را هنگام حرف زدن استفاده می‌کند.
بیشتر بخوانید: لکنت زبان
در صورت نگرانی
برخی از کودکان در درک صحبت ها و گفتار دچار مشکل بوده و به کمک نیاز دارند. آنها ممکن است همزمان با سایر کودکان به نقاط عطف زبان تسلط پیدا نکنند ، و این ممکن است نشانه تأخیر یا اختلال زبان یا گفتار باشد.
رشد زبان قسمتهای مختلفی دارد و کودکان ممکن است در یک یا چند مورد زیر مشکل داشته باشند:
- درک آنچه دیگران می گویند (زبان دریافتی). این مشکل می تواند به دلیل موارد زیر باشد:
- عدم شنیدن کلمات (کم شنوایی).
- نفهمیدن معنی کلمات.
- ارتباط و بیان افکار با استفاده از زبان (زبان بیانی). این مشکل می تواند به دلیل موازد زیر باشد:
- ندانستن کلمات جهت استفاده کردن آنها.
- ندانستن چگونگی کنار هم گذاشتن کلمات.
- دانستن کلمات برای استفاده اما عدم توانایی در بیان آنها.
اختلالات زبان و گفتار می توانند با هم یا به تنهایی وجود داشته باشند. نمونه هایی از مشکلات در رشد زبان و گفتار شامل موارد زیر است:
اختلالات گفتاری
- مشکل در ایجاد صدای صحیح کلمات یا اصوات خاص.
- مشکل در روان گفتن کلمات یا جملات ، مانند لکنت زبان.
- تأخیر زبان – توانایی درک کردن و صحبت کردن کندتر از حد معمول رشد می کند
- اختلالات زبان
- آفازی (دشواری در درک یا صحبت کردن بخشهایی از زبان به دلیل آسیب مغزی یا نحوه کار مغز).
- اختلال پردازش شنوایی (مشکل در درک معنای صداهایی که گوش به مغز می فرستد)
اختلالات زبان یا گفتار می تواند همراه با سایر اختلالات یادگیری باشد که بر خواندن و نوشتن تأثیر می گذارند. کودکان مبتلا به اختلالات زبان ممکن است از اینکه نمی توانند دیگران را درک یا خود را ابراز کنند ناامید شوند و ممکن است هیجانی رفتار کنند ، درمانده شوند یا منفعل باشند. اختلالات زبان یا گفتار همچنین می تواند همراه با اختلالات عاطفی یا رفتاری ، مانند اختلال کمبود توجه / بیش فعالی (ADHD) یا اضطراب باشد. کودکان دارای اختلالات رشدی از جمله اختلال طیف اوتیسم نیز ممکن است در گفتار و زبان مشکل داشته باشند. ترکیبی این چالش ها می تواند موفقیت را برای کودک، خصوصا در مدرسه سخت کند. تشخیص صحیح اختلال کودک بسیار مهم است تا هر کودک بتواند کمک مناسب خود را دریافت کند.
